Từ biểu tượng văn hóa làng quê đến giải pháp xanh cho tương lai, cây tre Việt Nam đang được đánh thức tiềm năng qua các sáng kiến bảo tồn, ứng dụng công nghệ và phát triển cộng đồng theo hướng bền vững.
Cây tre được trao thêm cơ hội phát triển bền vững
Đầu tháng 8/2025, tại TP.HCM, Công ty CP Doanh nghiệp Xã hội Bamboo Foundation đã tổ chức lễ ra mắt Quỹ phát triển Tre Việt và giới thiệu sáng kiến “Lũy Tre Làng”.
Sự kiện nhằm khơi dậy tiềm năng cây tre Việt Nam, hướng đến mục tiêu phát triển ngành tre bền vững và thích ứng với biến đổi khí hậu.
Theo ông Nguyễn Tuấn Khởi – Chủ tịch Quỹ phát triển Tre Việt, tre không chỉ là biểu tượng văn hóa mà còn là nguồn tài nguyên giá trị về kinh tế và sinh thái.
Quỹ sẽ tập trung vào ba nhóm mục tiêu: Bảo tồn văn hóa và sinh thái tre Việt, nâng cao nhận thức cộng đồng về vai trò của tre, và thúc đẩy nghiên cứu khoa học ứng dụng trong chuỗi giá trị ngành tre.
Quỹ mong muốn xây dựng hệ sinh thái toàn diện, từ trồng rừng tre, sản xuất hàng hóa, đến giáo dục, du lịch và tiêu dùng xanh.
Với thông điệp “Tre xanh, vì tương lai xanh”, Quỹ đặt mục tiêu trồng mới từ 50-100ha rừng tre trong giai đoạn đầu.
Dự án dài hạn hơn mang tên “Cộng đồng rừng tre xanh – triệu ha tre xanh” hướng đến mục tiêu tạo ra ít nhất 1 triệu ha rừng tre trên cả nước, thu hút khoảng 1,5 triệu việc làm trong 10 năm tới.
Bên cạnh đó, sáng kiến “Lũy Tre Làng” được xem là chương trình trọng điểm đầu tiên do Quỹ khởi xướng.
Đây là mô hình cộng đồng sinh thái xoay quanh cây tre, kết hợp giữa bảo tồn văn hóa, phát triển sinh kế địa phương và ứng dụng tre vào đời sống thường nhật.
Mô hình này bao gồm làng sinh thái, không gian văn hóa, hoạt động thủ công mỹ nghệ, canh tác nông nghiệp, dịch vụ sinh thái và du lịch trải nghiệm.
Tất cả hướng đến mục tiêu sống xanh, sống có trách nhiệm, giảm phát thải từ chính cộng đồng địa phương.
Điểm tựa nghiên cứu và ứng dụng tài nguyên cây tre Việt
Tại phường Phú An (TP.HCM), làng tre Phú An đang là một trong những trung tâm bảo tồn và nghiên cứu tre lớn nhất khu vực Đông Nam Á.
TS. Diệp Thị Mỹ Hạnh, giảng viên Đại học Khoa học Tự nhiên TP.HCM là người sáng lập và trực tiếp quản lý khu bảo tồn.
Hiện tại, Làng tre Phú An sở hữu hơn 1.500 bụi tre thuộc hơn 300 mẫu giống khác nhau, chiếm gần 90% giống tre Việt Nam.
Theo TS. Hạnh, tre có năng suất sinh khối vượt trội, có thể đạt đến 100 tấn khô/ha/năm. Với đặc tính đàn hồi, chịu lực tốt và dễ xử lý, tre là vật liệu phù hợp để thay thế gỗ trong các lĩnh vực như xây dựng, sản xuất năng lượng tái tạo và nội thất.
Tre là loài cây có tốc độ sinh trưởng rất nhanh, khả năng hấp thụ CO₂ cao hơn nhiều lần so với các loại cây thân gỗ.
Mỗi ha tre có thể hấp thụ trung bình khoảng 190 tấn CO₂ mỗi năm. Nhờ đặc tính này, cây tre được đánh giá là một giải pháp tự nhiên để góp phần giảm phát thải khí nhà kính, trong bối cảnh Việt Nam đang phát thải khoảng 600 triệu tấn CO₂ mỗi năm.
Làng tre Phú An còn triển khai mô hình “Con đường tre”, nơi trồng tre làm hàng rào chắn gió, chống xói mòn và hấp thụ CO₂. Các nhà khoa học từ Đại học Quốc gia TP.HCM đánh giá đây là mô hình khả thi để giảm đến 30% khí thải độc hại nếu được áp dụng rộng rãi.
Ngoài ra, tre cũng được sử dụng để lọc nước thải, từ đó có thể tái sử dụng cho tưới tiêu trong nông nghiệp. Một số doanh nghiệp tại khu vực Bình Dương đã sử dụng tre trong sản xuất bao bì sinh học, giúp tăng năng lực cạnh tranh ở thị trường quốc tế.
Theo nhận định của Bamboo Foundation, tiềm năng của cây tre vẫn còn rất lớn nếu có định hướng phát triển phù hợp. Việc kết nối giữa bảo tồn rừng tre với hoạt động kinh tế, du lịch và sản xuất hàng hóa đang là yêu cầu cấp thiết.
Để cây tre không chỉ tồn tại trong ký ức làng quê mà còn thực sự trở thành lời giải cho phát triển bền vững, cần sự chung tay từ doanh nghiệp, nhà nghiên cứu, chính quyền và cộng đồng địa phương, đại diện Quỹ phát triển Tre Việt chia sẻ.
Theo Dân Việt
